E faʻapefea ona faʻaalia le lapiti: faʻamatalaga, nofoaga ma amioga Agouti
O le hare (Aguti) o se mamame o le faasologa o rodents o le aiga Agutiaceae. O Agoutis o aiga o puaa ma e pei foi o latou. Fa'ailoga e na'o lala e fa'aumi. E ta'ua fo'i le hare o le "Hare auro a Amerika i Saute".
Fa'amatalaga Agouti
E le mafai ona fenumiai le foliga o se lapiti puʻu ma se tasi. E foliga mai e pei o se lapiti pupuu taliga, i le taimi lava e tasi o loʻo i ai faʻasologa o puaa puaa. E i ai se tutusa e oo lava i tuaa o le solofanua faaonaponei, lea ua leva ona mate.
- O le umi o le tino o le manu e masani lava ona oʻo i le onosefulu senitimita.
- E oo atu i le fa kilokalama le mamafa.
- O lona si'usi'u e toetoe lava a le iloa.
- O Agouti e tolu tamatamai vae tua ma vae fa i luma. O vae i tua e pei o atigivae. O o latou alofivae ua fa'alava. O le pito umi o le vae ogatotonu. O le vae lona lua e umi atu nai lo le vae lona fa.
- O le lapiti fa'ama'i e fa'aumi lona ulu ma tama'i taliga. O ponaivi i luma lautele, e umi atu nai lo isu.
- O le pito i tua o le manu e lapotopoto pe "puu".
- O le ofutino o le hare e mafiafia, malō, ma se iila iila. O lona lanu i tua o le manu e faalagolago i le ituaiga o agouti ma e mafai ona mai le uliuli i le auro susulu. O le manava o le lapiti e mama i taimi uma le lanu (pa'epa'e pe samasama).
- I tua o le tino, o le lauulu e mafiafia ma umi.
- E fa ona paipa susu o hares.
- O tagata matutua e iai le sagittal crest.
- O Agouti e pupuu, teisi i luma pu i totonu. E fai lava si lapopo'a o ponaivi pa'u fa'afofofoga ma fa'ateteleina ponaivi lacrimal.
- O le fa'agasologa fa'ata'ita'i o le auvae pito i luma o le lapiti e fa'asaga i fafo.
- Pau lava le faaletonu o Agouti o le leaga o le vaai.
- Nofoaga
O hares e maua i Amerika i Saute mai Peru i Mekisiko, e aofia ai Venesuela, Pasila ma le vao o Atenitina. Latou te ola ma i le Lesser Antilles.
Nofoaga e fiafia i ai:
- vaomatua fanua maulalo;
- nofoaga susu, malulu;
- matafaga o faatanoa ua tumu i laau mutia;
- savannah;
- mauga matutu;
- vao mafiafia;
- anthropogenic laufanua.
Ituaiga o agouti
I le taimi nei, ua maua ma suʻesuʻeina le sefulutasi ituaiga o lapiti paʻu:
- Azary.
- Crested.
- Koibansky.
- Orinoksky.
- Le uliuli.
- Pasila.
- Agouti Kalinovsky.
- Mekisiko
- Roatan.
- Amerika Tutotonu.
- Tuauliuliuli.
O le amio a hares faufau
O hares pupuu e fai i aso uma. I le po latou te suʻe ni lua o isi manu i aʻa o laau teropika pe lalafi i lua, lua i lalo o aʻa. E mafai e Agouti ona eli lua i latou lava, lea e nonofo ai taitoalua po o lafu laiti.
Agotis e fiafia e nonofo latalata i vai. O i latou o ni tagata aau lelei, ae le maulu ma e mafai ona oso i luga i le ono mita mai se nofoaga. O lo'o maitauina le fa'atosina vave o nei manu.
Mo tagata tulimanu, o Agotis, e pei o pacas, o se mea e manaʻomia. Ae, e ui lava i le mea moni o le manu e matamuli tele, e lelei ona faʻafefe ma ola lelei i totonu o pa manu. E faigofie lava ona fa'aleaogaina tama, ma e mumusu tagata matutua e fa'afeso'ota'i tagata, e matua faigata lava ona fa'alataina i latou.
Ose galuega faigata o le pu'eina o Agouti. O latou na tamo'e vavefaatoilaloina mamao.
O le umi o le olaga o le lapiti puʻu i le tafeaga e sefulutolu i le luasefulu tausaga. Ae i lo latou natura masani, ona o le tele o manu feʻai, e le mafai ona latou ola mo se taimi umi.
O misa a tane mo fafine e le masani ai. Male Agouti e tatau ona faʻaalia lona malosi, gafatia puipuia le fafine ma le lumanaʻi. O se ulugalii ua fausia e faavavau. Agotis e faamaoni le tasi i le isi.
Manu i le tausaga avatu ni lapisi se lua. O le umi o le maitaga o le fafine e tolu masina. E mafai ona i ai mai le lua i le fa tama i totonu o se lapisi. O hares faatoa fananau mai ua atia'e ma e matua'i va'ai.
Kuka / Gasesega
O taumafa a Agouti e aofia ai lau ma fuga, pa'u laau ma a'a, nati, fatu eseese, fua.
O se vaega o manu o lo latou gafatia e tatala nati malo Pasila. Latou te faia i o latou nifo maamaai. Ina ia tatalaina ia nati, e manaʻomia le malosi mataʻina. O le rodent e taulimaina lenei galuega ma le manuia.
Mea'ai, o nei manu o le aiga o Agutiaceae, e 'aina i se auala uiga ese. A o nonofo i luga o latou vae tua, latou, faatasi ai ma le fesoasoani a o latou vae ua atiina ae lelei, tuusaʻo meaʻai i totonu o latou gutu. O nisi taimi o lenei tulaga e mafai ona avea ma faafitauli mo i latou. E faigofie ona maua e le aufaifaatoaga pe a a’e Agotis e taumamafa i le suka ma le fa’i.
hares pupuu afaina ai fua o faatoaga, o lea e masani ona maua e tagata o le nuu. Ma o aano o nei manu, ona o ona uiga lelei, e matua taua tele. O Initia i le lotoifale mai aso anamua na maileia hares mo nei foliga ma faʻafefeteina. Ina ua uma ona 'ai saogalemu le manu.
O maile Pasila, pusi vao ma tagata e fili autu agouti.