E. Morales "Guinea pig: vailaʻau, meaʻai ma manu masani i Andes"
Rodents

E. Morales "Guinea pig: vailaʻau, meaʻai ma manu masani i Andes"

Edmundo Morales

O le fa'aliliuga sa fa'atinoina e Alexander Savin, Fomai o Fa'asaienisi Fa'aletino ma le Matematika.

O le ulua'i fa'aliliuga o lo'o i luga o le itulau o le upegatafa'ilagi a A. Savin i le http://polymer.chph.ras.ru/asavin/swinki/msv/msv.htm. 

A. Savin fa'atagaina i matou e fa'asalalau lenei mea i luga o la matou upega tafa'ilagi. Faafetai tele mo lenei avanoa taua! 

O LE MATAUPU I. Mai fagafao i oloa maketi

I Amerika i Saute, o laau e pei o pateta ma sana ma manu e pei o llamas ma kui e masani ona faʻaaogaina e fai ma meaʻai. E tusa ai ma le tala a le Peruvian archaeologist Lumbreras, o kui fale, faatasi ai ma laau totō ma isi manu fafaga, na faʻaaogaina i Andes talu mai le 5000 TLM. i le eria o Antiplano. O ituaiga vao o kui sa nonofo i lea vaega. 

Ki (Guinea pig) o le manu lea e sese ona e le o se puaa ma e le mai Guinea. E le o se mea foi i le aiga rodent. Atonu na faaaoga le upu Guinea nai lo le upu tutusa Guiana, le igoa o le atunuu o Amerika i Saute lea na auina atu ai le kui i Europa. Atonu na manatu tagata papalagi o le kui na aumai mai le talafatai i Aferika i Sisifo o Guinea, aua na aumai mai Amerika i Saute e vaa laʻu pologa mai Guinea. O le isi faʻamatalaga e faʻatatau i le mea moni na faʻatau atu kui i Egelani mo le tasi guinea (guinea). O le guinea o se tupe auro na gaosia i Egelani i le 1663. I Europa atoa, na vave ona avea le kui ma fagafao lauiloa. O le Masiofo o Elisapeta I lava ia e tasi le manu, lea na fesoasoani i lona sosolo vave. 

E silia ma le 30 miliona kui i Peru i le taimi nei, e silia ma le 10 miliona i Ekuatoa, 700 i Kolomupia, ma sili atu i le 3 miliona i Polivia. O le averesi o le mamafa o le manu e 750 kalama, o le averesi umi e 30 cm (fua eseese mai le 20 i le 40 cm). 

E leai se si'usi'u o Kui. O le fulufulu mamoe e mafai ona vaivai ma gaʻo, puupuu ma umi, saʻo ma pipiʻi. O lanu sili ona taatele o le paʻepaʻe, enaena uliuli, efuefu, ma tuʻufaʻatasiga eseese. O le uliuli mama e seasea lava. O le manu e matua tele lava. E mafai ona ma'itaga le fafine i le tolu masina ona ma'itaga lea ma ta'i onosefululima i le fitusefululima aso. E ui lava e na o le lua susu a le fafine, e faigofie lava ona fanau ma fafaga le lima pe ono tama, ona o le maualuga o le gaʻo o le susu. 

E masani lava e 2 i le 4 puaa i totonu o le lapisi, ae e le masani ai mo le valu. E mafai ona ola Kui i le iva tausaga, ae o le averesi o le olaga e tolu tausaga. E fitu tama'ita'i e mafai ona fua mai le 72 tama i le tausaga, e sili atu i le tolusefululima kilokalama o aano o manufasi. O le Peruvian cuy i le tolu masina o lona mamafa e tusa ma le 850 kalama. O se faifaato'aga mai le tane e tasi ma fafine e sefulu i le tausaga e mafai ona maua 361 manu. O le au faifaatoaga e fafaga manu mo le maketi e faatau atu fafine pe a uma a latou lapisi lona tolu, ona o nei fafine e lapopoa ma sili atu i le 1 kilokalama 200 kalama ma o loʻo faʻatau atu i se tau maualuga atu nai lo tama poʻo fafine e leʻi maua ni fanau e tutusa tausaga. A maeʻa le lapisi lona tolu, e tele meaʻai e faʻaaogaina e tamaʻitaʻi faʻaleleia ma e maualuga atu lo latou ola i le taimi e fanau ai. 

E matua fetaui lelei le kui i sone tau malulu (mauga maualuluga ma mauga maualuluga) lea e masani ona fafagaina i totonu o le fale e puipuia ai mai le ogaoga o le tau. E ui lava e mafai ona latou ola i le 30 ° C, o lo latou siosiomaga masani o loʻo iai le vevela mai le 22 ° C i le ao i le 7 ° C i le po. Ae ui i lea, o Kui, e le taliaina le leaga ma le maualuga o le vevela vevela ma vave faʻafefe i le susulu o le la. Latou te fetuutuunai lelei i maualuga eseese. E mafai ona maua i nofoaga maualalalo e pei o vaomatua o le Amazon Basin, faapea foi i le malulu ma le lafulemu mauga. 

Soo se mea i Andes, toetoe lava o aiga uma e le itiiti ifo ma le luasefulu kui. I Andes, e tusa ma le 90% o manu uma e fafaga i totonu o aiga masani. O le nofoaga masani e teu ai manu o le umukuka. O nisi tagata e teu manu i totonu o pupuni po o fale e fausia i adobe, ofe ma palapala, po o tamai faleoo pei o umukuka e leai ni faamalama. E tamo'e solo Kui i luga o le fola, aemaise pe a fia'a'ai. O nisi tagata e talitonu latou te manaʻomia le asu ma o lea e teu ai i totonu o latou umukuka ma le faʻamoemoe. O a latou meaai e sili ona fiafia i ai o le alfalfa, ae latou te aai foi i fasi laulau e pei o paʻu pateta, kāloti, mutia, ma fatu. 

I nofoaga maualalalo o lo'o fa'ato'aga ai fa'i, e 'ai e kui fa'i matutua. E amata ona fafagaina e Kui i latou lava i ni nai itula talu ona fanau mai. O le susu o tina ua na o se faaopoopoga ae le o se vaega tele o a latou meaai. E maua e manu le vai mai mea'ai suamalie. O faifaato'aga e fafaga manu na'o mea'ai mamago e iai le vai fa'apitoa mo manu. 

O tagata o le itulagi o Cusco e talitonu o cuy o le meaai sili lea. Kui 'ai i le umukuka, malolo i ona tulimanu, i ulo omea ma latalata i le tafu. Ole numera o manu ile umukuka e faʻaalia vave ai le tamaoaiga. O se tagata e leai ni kui i le umukuka o se fa'ata'ita'iga o le paie ma le mativa. E fai mai latou e uiga ki vaegā tino penā, “Au e alofa malosi ki a ia, e mativa eiloa a ia kae e seai eiloa sena kui.” O le tele o aiga e nonofo i luga o mauga e nonofo i le fale ma le kui. O le Kui o se vaega taua o le aiga. O lona galueaina ma le taumafaina o aano o manufasi e aafia ai talatuu, talitonuga, gagana, ma le tamaoaiga o le aiga. 

O Andeans e pipii i a latou manu. Latou te nonofo faʻatasi i le fale e tasi, tausi ma popole ia i latou. Latou te faia i latou e pei o ni fagafao. O laau, fugalaau ma mauga e masani ona faaigoa ia i latou. Ae ui i lea, o kui, pei o moa, e seasea maua o latou igoa. E masani ona iloa i latou uiga faaletino e pei o lanu, itupa, ma le tele. 

O le fausiaina o Cui o se vaega taua o le aganuu a Andean. O manu muamua e aliali mai i totonu o le fale e masani lava i foliga o se meaalofa poʻo se taunuuga o se fesuiaiga. E seasea faatau e tagata. O se fafine e alu e asiasi i aiga po o tamaiti e masani ona ave le kui ma ia e fai ma meaalofa. Kui, mauaina o se meaalofa, vave avea ma vaega o le aiga o loo i ai nei. Afai o lenei manu muamua o se fafine ma e sili atu i le tolu masina le matua, o lona uiga e maualuga le avanoa e maʻitaga ai. Afai e leai ni tane i totonu o le fale, ona totogi lea mai se tuaoi poʻo se aiga. E iai le aiā a lē e ona le tane i le fafine mai le otaota muamua poʻo soʻo se tama. E vave foi ona toe foi mai se alii mautotogi i le taimi lava e matua ai le isi alii. 

O galuega tausi manu, e pei o isi galuega i totonu o aiga, e masani ona faia e fafine ma tamaiti. O mea'ai uma e totoe mai mea'ai e aoina mo kui. Afai e sau se tamaitiiti mai le fanua e aunoa ma le ao mai o ni fafie ma mutia mo kui i le ala, ona otegia lea o ia o se tagata paie. O le faamamaina o le umukuka ma kui cubbyholes o le galuega foi a tamaitai ma tamaiti. 

I le tele o nu'u, o pepe kui o mea totino a le fanau. Afai e tutusa le lanu ma le itupa o manu, ona faailoga faapitoa lea ina ia iloa ai a latou manu. E mafai e lē e ana le manu ona lafoaʻi pe a manaʻo ai. E mafai ona ia faafesuiai, faatau atu, pe fasi. O le Kui e fai o se tinoitupe laiti ma o se taui mo tamaiti e fai lelei feau. E filifili e le tamaititi le auala sili e faʻaaoga ai lana manu. O lenei ituaiga pule e faʻatatau foi i isi tamaʻi fagafao. 

I le masani ai, o le kui e faʻaaogaina e fai ma aano o manu i na o taimi faʻapitoa poʻo mea faʻapitoa, ae le o se taumafataga i aso taʻitasi poʻo vaiaso foi. E le'i leva ona fa'aogaina le kui e faafesuia'i. Afai o nei aso faapitoa e le mafai e le aiga ona kuka le kui, ona kuka lea o moa. I lenei tulaga, e talosaga atu le aiga i le auvalaaulia e faamagalo i latou ma tuuina atu ni alofaga mo le le mafai ona kukaina le kui. E tatau ona fa'amamafa, afai e kuka le kui, e mulimuli lava ona 'au'auna tagata o le aiga, aemaise lava fafine ma tamaiti. E masani ona lamu i luga o le ulu ma totoga i totonu. O le matafaioi faapitoa a le kui o le faasaoina o foliga o le aiga ma aloese mai faitioga mai malo. 

I le Andes, e tele faʻamatalaga e fesoʻotaʻi ma kui e le fesoʻotaʻi ma lana matafaioi masani. E masani ona faʻaaogaina le kui e faʻatusatusa ai. O le fafine la e toʻatele lana fanau ua faatusaina i se kui. Afai e le manaʻo se tagata faigaluega e faʻafaigaluegaina ona o lona paie poʻo le maualalo o lona tomai, ona latou fai mai lea e uiga ia te ia "e le mafai ona faʻatuatuaina o ia i le tausiga a kui", o lona uiga e le mafai ona ia faia le galuega sili ona faigofie. Afai e talosaga atu se fafine po o se tamaitiiti e alu i le taulaga i se avetaavale loli po o se tagata faatauoloa mo se tietiega, latou te faapea atu, “Faamolemole ave aʻu, e mafai ona ou auauna atu e avatu vai i lou kui.” O le upu kui e fa'aaogaina i le tele o pese fa'aleaganu'u. 

Suiga auala fa'afailele 

I Ekuatoa ma Peru, ua tolu nei faiga fa'afailele mo kui. O se fa'ata'ita'iga fa'apitonu'u (aganu'u), fa'ata'ita'iga fa'atasi (feso'ota'i) ma se fa'ata'ita'iga fa'apisinisi (fa'apisinisi) (fa'ato'aga manu la'ititi, feololo ma fa'apisinisi). 

E ui lava o le auala masani o le tausia o manu i totonu o le umukuka na faʻaaogaina mo le tele o seneturi, o isi auala e leʻi leva ona faʻaalia. Seia oʻo mai talu ai nei, e leai se tasi o atunuu e fa o Andean, o le faʻafitauli o se faiga faʻasaienisi i le fausiaina o kui sa matua mafaufauina. O loʻo faʻaaogaina pea e Polivia naʻo le faʻataʻitaʻiga masani. E sili atu ma le tasi le sefulu tausaga e alu ai Polivia e ausia le tulaga o isi atunuu e tolu. Ua faia e le au suʻesuʻe Peruvia ni laasaga sili i le faʻaleleia o manu, ae i Polivia latou te mananaʻo e atiaʻe a latou lava faʻalapotopotoga. 

I le 1967, na iloa ai e saienitisi i le Agrarian University of La Molina (Lima, Peru) o manu e faʻaitiitia le lapopoa mai le tasi augatupulaga i le isi, ona o tagata o loʻo nonofo i vaega maugā na faʻatau atu ma faʻaumatia manu sili ona tele, ma tuʻu ai mea laiti ma laiti mo fa'atosina. Ua mafai e saienitisi ona taofia lenei faiga o le tu'imomomoina o kui. Na mafai ona latou filifilia manu sili ona lelei mo le fausiaina mai vaega eseese ma, i luga o latou faavae, fatuina se ituaiga fou. E oo atu i le amataga o le fitusefulu tausaga na maua ai manu e tusa ma le 1.7 kilokalama. 

I aso nei i Peru, ua gaosia e le au suʻesuʻe iunivesite le ituaiga sili ona tele o kui i le lalolagi. O manu e tusa ma le 0.75 kilokalama le mamafa i le amataga o le suʻesuʻega ua silia nei ma le 2 kilokalama. Faatasi ai ma le paleni o le fafagaina o manu, e tasi le aiga e mafai ona maua le sili atu i le 5.5 kilokalama o aano o manu i le masina. Ua sauni le manu mo le taumafaina i le matua o le 10 vaiaso. Mo le vave tuputupu aʻe o manu, e manaʻomia le fafagaina o meaʻai paleni o saito, soya, sana, alfalfa ma le tasi kalama o le ascorbic acid mo lita uma o vai. E 'ai e Kui le 12 i le 30 kalama o fafaga ma fa'ateleina le mamafa i le 7 i le 10 kalama i le aso. 

I totonu o taulaga, e toalaiti lava e fafaga kui i le umukuka. I nuu i tua, o aiga e nonofo i fale e tasi le potu po o nofoaga e maualalo le vevela e masani ona nonofo faatasi ma kui. Latou te faia lenei mea e le gata ona o le leai o se avanoa, ae ona o tu ma aga a le au matutua. O se tagata lalaga kapeta mai le nuu o Salasaca i le itulagi o Tungurahua (Ekuatoa) ei ai se fale e fa potu. O le fale e aofia ai le tasi potumoe, tasi le umukuka ma lua potu ma lalaga. I totonu o le umukuka, faʻapea foʻi ma le potumoe, o loʻo i ai se moega laupapa lautele. E mafai ona ofi i le ono tagata. E tusa ma le 25 manu a le aiga e nonofo i lalo o se tasi o moega. Pe a faaputuputu otaota kui i se vaega mafiafia susu i lalo o le moega, ona ave lea o manu i se isi moega. O otaota mai lalo o le moega e ave i fafo i totonu o le fanua, faʻagogo ona faʻaaogaina lea e fai ma faʻalaʻau ile togalaau. E ui lava o lenei auala o le fausiaina o manu ua faapaiaina e seneturi o tu ma aga masani, ae o lea ua faasolosolo malie ona suia i ni auala fou, sili atu ona talafeagai. 

O le kamupani i tua i Tiocajas e nofoia se fale fogafale lua. O le fogafale muamua o le fale ua vaevaeina i pusa piliki valu ma se vaega e tasi le sikuea mita. E tusa ma le 100 manu e iai. I luga o le fogafale lua o loʻo nofo ai se aiga o loʻo vaʻaia meatotino a le kamupani. 

O le fa'asusuina o kui i auala fou e taugofie. O tau o mea tau faatoaga e pei o pateta, sana ma saito e fesuisuiai. O le Kui e na o le pau lea o le oloa e mautu le tau o maketi. E taua le maitauina o le fausiaina o kui e faʻaleleia ai le matafaioi a tamaitai i totonu o le aiga. O le fafaga o manu e faia e fafine, ma e le toe muimui tane i fafine ona o le faʻaumatia o latou taimi i fonotaga le aoga. Nai lo lea, ua latou mitamita ai. O nisi fafine ua oo lava ina fai mai ua latou suia atoa le mafutaga masani a le tane ma le ava. O se tasi o tamaitai i totonu o le faalapotopotoga na fai mai ma le tausua e faapea "o lea ua ou i totonu o le fale e fai seevae." 

Mai fagafao i oloa maketi 

O aano o Kui e o'o atu i tagata fa'atau e ala i fa'asalalauga tatala, supamaketi ma fefa'ataua'iga tuusa'o ma le au gaosi oloa. E fa'atagaina e 'a'ai ta'itasi le au faifa'ato'aga mai nu'u lata ane e aumai manu e fa'atau atu i maketi tatala. Mo lenei faʻamoemoe, e faʻasoa e pulega o le taulaga ni nofoaga faʻapitoa. 

I le maketi, o le tau o le tasi manu, e faalagolago i lona tele, e $ 1-3. O tagata faifaato'aga (Initia) e fa'asa moni lava ona fa'atau sa'o manu i fale'aiga. E tele tagata fa'atau mestizo i maketi, ona fa'atau atu lea o manu i fale'aiga. E sili atu i le 25% tupe maua a le tagata fa'atau mai manu ta'itasi. E taumafai pea Mestizos e faʻatauvaʻa le au faifaatoaga, ma o se tulafono latou te manuia i taimi uma. 

Ole fa'ato'aga sili ona lelei 

O le Kui e le gata o aano o manufasi maualuga. O otaota o manu e mafai ona liua e avea ma fugala'au sili ona lelei. E masani lava ona aoina otaota e fa'asusu ai fanua ma fa'ato'aga. Mo le gaosiga o fetilaisa, e faʻaaogaina anufe mumu. 

E mafai ona e vaʻai i isi faʻataʻitaʻiga i luga o le itulau o le upega tafaʻilagi a A.Savin i le http://polymer.chph.ras.ru/asavin/swinki/msv/msv.htm. 

Edmundo Morales

O le fa'aliliuga sa fa'atinoina e Alexander Savin, Fomai o Fa'asaienisi Fa'aletino ma le Matematika.

O le ulua'i fa'aliliuga o lo'o i luga o le itulau o le upegatafa'ilagi a A. Savin i le http://polymer.chph.ras.ru/asavin/swinki/msv/msv.htm. 

A. Savin fa'atagaina i matou e fa'asalalau lenei mea i luga o la matou upega tafa'ilagi. Faafetai tele mo lenei avanoa taua! 

O LE MATAUPU I. Mai fagafao i oloa maketi

I Amerika i Saute, o laau e pei o pateta ma sana ma manu e pei o llamas ma kui e masani ona faʻaaogaina e fai ma meaʻai. E tusa ai ma le tala a le Peruvian archaeologist Lumbreras, o kui fale, faatasi ai ma laau totō ma isi manu fafaga, na faʻaaogaina i Andes talu mai le 5000 TLM. i le eria o Antiplano. O ituaiga vao o kui sa nonofo i lea vaega. 

Ki (Guinea pig) o le manu lea e sese ona e le o se puaa ma e le mai Guinea. E le o se mea foi i le aiga rodent. Atonu na faaaoga le upu Guinea nai lo le upu tutusa Guiana, le igoa o le atunuu o Amerika i Saute lea na auina atu ai le kui i Europa. Atonu na manatu tagata papalagi o le kui na aumai mai le talafatai i Aferika i Sisifo o Guinea, aua na aumai mai Amerika i Saute e vaa laʻu pologa mai Guinea. O le isi faʻamatalaga e faʻatatau i le mea moni na faʻatau atu kui i Egelani mo le tasi guinea (guinea). O le guinea o se tupe auro na gaosia i Egelani i le 1663. I Europa atoa, na vave ona avea le kui ma fagafao lauiloa. O le Masiofo o Elisapeta I lava ia e tasi le manu, lea na fesoasoani i lona sosolo vave. 

E silia ma le 30 miliona kui i Peru i le taimi nei, e silia ma le 10 miliona i Ekuatoa, 700 i Kolomupia, ma sili atu i le 3 miliona i Polivia. O le averesi o le mamafa o le manu e 750 kalama, o le averesi umi e 30 cm (fua eseese mai le 20 i le 40 cm). 

E leai se si'usi'u o Kui. O le fulufulu mamoe e mafai ona vaivai ma gaʻo, puupuu ma umi, saʻo ma pipiʻi. O lanu sili ona taatele o le paʻepaʻe, enaena uliuli, efuefu, ma tuʻufaʻatasiga eseese. O le uliuli mama e seasea lava. O le manu e matua tele lava. E mafai ona ma'itaga le fafine i le tolu masina ona ma'itaga lea ma ta'i onosefululima i le fitusefululima aso. E ui lava e na o le lua susu a le fafine, e faigofie lava ona fanau ma fafaga le lima pe ono tama, ona o le maualuga o le gaʻo o le susu. 

E masani lava e 2 i le 4 puaa i totonu o le lapisi, ae e le masani ai mo le valu. E mafai ona ola Kui i le iva tausaga, ae o le averesi o le olaga e tolu tausaga. E fitu tama'ita'i e mafai ona fua mai le 72 tama i le tausaga, e sili atu i le tolusefululima kilokalama o aano o manufasi. O le Peruvian cuy i le tolu masina o lona mamafa e tusa ma le 850 kalama. O se faifaato'aga mai le tane e tasi ma fafine e sefulu i le tausaga e mafai ona maua 361 manu. O le au faifaatoaga e fafaga manu mo le maketi e faatau atu fafine pe a uma a latou lapisi lona tolu, ona o nei fafine e lapopoa ma sili atu i le 1 kilokalama 200 kalama ma o loʻo faʻatau atu i se tau maualuga atu nai lo tama poʻo fafine e leʻi maua ni fanau e tutusa tausaga. A maeʻa le lapisi lona tolu, e tele meaʻai e faʻaaogaina e tamaʻitaʻi faʻaleleia ma e maualuga atu lo latou ola i le taimi e fanau ai. 

E matua fetaui lelei le kui i sone tau malulu (mauga maualuluga ma mauga maualuluga) lea e masani ona fafagaina i totonu o le fale e puipuia ai mai le ogaoga o le tau. E ui lava e mafai ona latou ola i le 30 ° C, o lo latou siosiomaga masani o loʻo iai le vevela mai le 22 ° C i le ao i le 7 ° C i le po. Ae ui i lea, o Kui, e le taliaina le leaga ma le maualuga o le vevela vevela ma vave faʻafefe i le susulu o le la. Latou te fetuutuunai lelei i maualuga eseese. E mafai ona maua i nofoaga maualalalo e pei o vaomatua o le Amazon Basin, faapea foi i le malulu ma le lafulemu mauga. 

Soo se mea i Andes, toetoe lava o aiga uma e le itiiti ifo ma le luasefulu kui. I Andes, e tusa ma le 90% o manu uma e fafaga i totonu o aiga masani. O le nofoaga masani e teu ai manu o le umukuka. O nisi tagata e teu manu i totonu o pupuni po o fale e fausia i adobe, ofe ma palapala, po o tamai faleoo pei o umukuka e leai ni faamalama. E tamo'e solo Kui i luga o le fola, aemaise pe a fia'a'ai. O nisi tagata e talitonu latou te manaʻomia le asu ma o lea e teu ai i totonu o latou umukuka ma le faʻamoemoe. O a latou meaai e sili ona fiafia i ai o le alfalfa, ae latou te aai foi i fasi laulau e pei o paʻu pateta, kāloti, mutia, ma fatu. 

I nofoaga maualalalo o lo'o fa'ato'aga ai fa'i, e 'ai e kui fa'i matutua. E amata ona fafagaina e Kui i latou lava i ni nai itula talu ona fanau mai. O le susu o tina ua na o se faaopoopoga ae le o se vaega tele o a latou meaai. E maua e manu le vai mai mea'ai suamalie. O faifaato'aga e fafaga manu na'o mea'ai mamago e iai le vai fa'apitoa mo manu. 

O tagata o le itulagi o Cusco e talitonu o cuy o le meaai sili lea. Kui 'ai i le umukuka, malolo i ona tulimanu, i ulo omea ma latalata i le tafu. Ole numera o manu ile umukuka e faʻaalia vave ai le tamaoaiga. O se tagata e leai ni kui i le umukuka o se fa'ata'ita'iga o le paie ma le mativa. E fai mai latou e uiga ki vaegā tino penā, “Au e alofa malosi ki a ia, e mativa eiloa a ia kae e seai eiloa sena kui.” O le tele o aiga e nonofo i luga o mauga e nonofo i le fale ma le kui. O le Kui o se vaega taua o le aiga. O lona galueaina ma le taumafaina o aano o manufasi e aafia ai talatuu, talitonuga, gagana, ma le tamaoaiga o le aiga. 

O Andeans e pipii i a latou manu. Latou te nonofo faʻatasi i le fale e tasi, tausi ma popole ia i latou. Latou te faia i latou e pei o ni fagafao. O laau, fugalaau ma mauga e masani ona faaigoa ia i latou. Ae ui i lea, o kui, pei o moa, e seasea maua o latou igoa. E masani ona iloa i latou uiga faaletino e pei o lanu, itupa, ma le tele. 

O le fausiaina o Cui o se vaega taua o le aganuu a Andean. O manu muamua e aliali mai i totonu o le fale e masani lava i foliga o se meaalofa poʻo se taunuuga o se fesuiaiga. E seasea faatau e tagata. O se fafine e alu e asiasi i aiga po o tamaiti e masani ona ave le kui ma ia e fai ma meaalofa. Kui, mauaina o se meaalofa, vave avea ma vaega o le aiga o loo i ai nei. Afai o lenei manu muamua o se fafine ma e sili atu i le tolu masina le matua, o lona uiga e maualuga le avanoa e maʻitaga ai. Afai e leai ni tane i totonu o le fale, ona totogi lea mai se tuaoi poʻo se aiga. E iai le aiā a lē e ona le tane i le fafine mai le otaota muamua poʻo soʻo se tama. E vave foi ona toe foi mai se alii mautotogi i le taimi lava e matua ai le isi alii. 

O galuega tausi manu, e pei o isi galuega i totonu o aiga, e masani ona faia e fafine ma tamaiti. O mea'ai uma e totoe mai mea'ai e aoina mo kui. Afai e sau se tamaitiiti mai le fanua e aunoa ma le ao mai o ni fafie ma mutia mo kui i le ala, ona otegia lea o ia o se tagata paie. O le faamamaina o le umukuka ma kui cubbyholes o le galuega foi a tamaitai ma tamaiti. 

I le tele o nu'u, o pepe kui o mea totino a le fanau. Afai e tutusa le lanu ma le itupa o manu, ona faailoga faapitoa lea ina ia iloa ai a latou manu. E mafai e lē e ana le manu ona lafoaʻi pe a manaʻo ai. E mafai ona ia faafesuiai, faatau atu, pe fasi. O le Kui e fai o se tinoitupe laiti ma o se taui mo tamaiti e fai lelei feau. E filifili e le tamaititi le auala sili e faʻaaoga ai lana manu. O lenei ituaiga pule e faʻatatau foi i isi tamaʻi fagafao. 

I le masani ai, o le kui e faʻaaogaina e fai ma aano o manu i na o taimi faʻapitoa poʻo mea faʻapitoa, ae le o se taumafataga i aso taʻitasi poʻo vaiaso foi. E le'i leva ona fa'aogaina le kui e faafesuia'i. Afai o nei aso faapitoa e le mafai e le aiga ona kuka le kui, ona kuka lea o moa. I lenei tulaga, e talosaga atu le aiga i le auvalaaulia e faamagalo i latou ma tuuina atu ni alofaga mo le le mafai ona kukaina le kui. E tatau ona fa'amamafa, afai e kuka le kui, e mulimuli lava ona 'au'auna tagata o le aiga, aemaise lava fafine ma tamaiti. E masani ona lamu i luga o le ulu ma totoga i totonu. O le matafaioi faapitoa a le kui o le faasaoina o foliga o le aiga ma aloese mai faitioga mai malo. 

I le Andes, e tele faʻamatalaga e fesoʻotaʻi ma kui e le fesoʻotaʻi ma lana matafaioi masani. E masani ona faʻaaogaina le kui e faʻatusatusa ai. O le fafine la e toʻatele lana fanau ua faatusaina i se kui. Afai e le manaʻo se tagata faigaluega e faʻafaigaluegaina ona o lona paie poʻo le maualalo o lona tomai, ona latou fai mai lea e uiga ia te ia "e le mafai ona faʻatuatuaina o ia i le tausiga a kui", o lona uiga e le mafai ona ia faia le galuega sili ona faigofie. Afai e talosaga atu se fafine po o se tamaitiiti e alu i le taulaga i se avetaavale loli po o se tagata faatauoloa mo se tietiega, latou te faapea atu, “Faamolemole ave aʻu, e mafai ona ou auauna atu e avatu vai i lou kui.” O le upu kui e fa'aaogaina i le tele o pese fa'aleaganu'u. 

Suiga auala fa'afailele 

I Ekuatoa ma Peru, ua tolu nei faiga fa'afailele mo kui. O se fa'ata'ita'iga fa'apitonu'u (aganu'u), fa'ata'ita'iga fa'atasi (feso'ota'i) ma se fa'ata'ita'iga fa'apisinisi (fa'apisinisi) (fa'ato'aga manu la'ititi, feololo ma fa'apisinisi). 

E ui lava o le auala masani o le tausia o manu i totonu o le umukuka na faʻaaogaina mo le tele o seneturi, o isi auala e leʻi leva ona faʻaalia. Seia oʻo mai talu ai nei, e leai se tasi o atunuu e fa o Andean, o le faʻafitauli o se faiga faʻasaienisi i le fausiaina o kui sa matua mafaufauina. O loʻo faʻaaogaina pea e Polivia naʻo le faʻataʻitaʻiga masani. E sili atu ma le tasi le sefulu tausaga e alu ai Polivia e ausia le tulaga o isi atunuu e tolu. Ua faia e le au suʻesuʻe Peruvia ni laasaga sili i le faʻaleleia o manu, ae i Polivia latou te mananaʻo e atiaʻe a latou lava faʻalapotopotoga. 

I le 1967, na iloa ai e saienitisi i le Agrarian University of La Molina (Lima, Peru) o manu e faʻaitiitia le lapopoa mai le tasi augatupulaga i le isi, ona o tagata o loʻo nonofo i vaega maugā na faʻatau atu ma faʻaumatia manu sili ona tele, ma tuʻu ai mea laiti ma laiti mo fa'atosina. Ua mafai e saienitisi ona taofia lenei faiga o le tu'imomomoina o kui. Na mafai ona latou filifilia manu sili ona lelei mo le fausiaina mai vaega eseese ma, i luga o latou faavae, fatuina se ituaiga fou. E oo atu i le amataga o le fitusefulu tausaga na maua ai manu e tusa ma le 1.7 kilokalama. 

I aso nei i Peru, ua gaosia e le au suʻesuʻe iunivesite le ituaiga sili ona tele o kui i le lalolagi. O manu e tusa ma le 0.75 kilokalama le mamafa i le amataga o le suʻesuʻega ua silia nei ma le 2 kilokalama. Faatasi ai ma le paleni o le fafagaina o manu, e tasi le aiga e mafai ona maua le sili atu i le 5.5 kilokalama o aano o manu i le masina. Ua sauni le manu mo le taumafaina i le matua o le 10 vaiaso. Mo le vave tuputupu aʻe o manu, e manaʻomia le fafagaina o meaʻai paleni o saito, soya, sana, alfalfa ma le tasi kalama o le ascorbic acid mo lita uma o vai. E 'ai e Kui le 12 i le 30 kalama o fafaga ma fa'ateleina le mamafa i le 7 i le 10 kalama i le aso. 

I totonu o taulaga, e toalaiti lava e fafaga kui i le umukuka. I nuu i tua, o aiga e nonofo i fale e tasi le potu po o nofoaga e maualalo le vevela e masani ona nonofo faatasi ma kui. Latou te faia lenei mea e le gata ona o le leai o se avanoa, ae ona o tu ma aga a le au matutua. O se tagata lalaga kapeta mai le nuu o Salasaca i le itulagi o Tungurahua (Ekuatoa) ei ai se fale e fa potu. O le fale e aofia ai le tasi potumoe, tasi le umukuka ma lua potu ma lalaga. I totonu o le umukuka, faʻapea foʻi ma le potumoe, o loʻo i ai se moega laupapa lautele. E mafai ona ofi i le ono tagata. E tusa ma le 25 manu a le aiga e nonofo i lalo o se tasi o moega. Pe a faaputuputu otaota kui i se vaega mafiafia susu i lalo o le moega, ona ave lea o manu i se isi moega. O otaota mai lalo o le moega e ave i fafo i totonu o le fanua, faʻagogo ona faʻaaogaina lea e fai ma faʻalaʻau ile togalaau. E ui lava o lenei auala o le fausiaina o manu ua faapaiaina e seneturi o tu ma aga masani, ae o lea ua faasolosolo malie ona suia i ni auala fou, sili atu ona talafeagai. 

O le kamupani i tua i Tiocajas e nofoia se fale fogafale lua. O le fogafale muamua o le fale ua vaevaeina i pusa piliki valu ma se vaega e tasi le sikuea mita. E tusa ma le 100 manu e iai. I luga o le fogafale lua o loʻo nofo ai se aiga o loʻo vaʻaia meatotino a le kamupani. 

O le fa'asusuina o kui i auala fou e taugofie. O tau o mea tau faatoaga e pei o pateta, sana ma saito e fesuisuiai. O le Kui e na o le pau lea o le oloa e mautu le tau o maketi. E taua le maitauina o le fausiaina o kui e faʻaleleia ai le matafaioi a tamaitai i totonu o le aiga. O le fafaga o manu e faia e fafine, ma e le toe muimui tane i fafine ona o le faʻaumatia o latou taimi i fonotaga le aoga. Nai lo lea, ua latou mitamita ai. O nisi fafine ua oo lava ina fai mai ua latou suia atoa le mafutaga masani a le tane ma le ava. O se tasi o tamaitai i totonu o le faalapotopotoga na fai mai ma le tausua e faapea "o lea ua ou i totonu o le fale e fai seevae." 

Mai fagafao i oloa maketi 

O aano o Kui e o'o atu i tagata fa'atau e ala i fa'asalalauga tatala, supamaketi ma fefa'ataua'iga tuusa'o ma le au gaosi oloa. E fa'atagaina e 'a'ai ta'itasi le au faifa'ato'aga mai nu'u lata ane e aumai manu e fa'atau atu i maketi tatala. Mo lenei faʻamoemoe, e faʻasoa e pulega o le taulaga ni nofoaga faʻapitoa. 

I le maketi, o le tau o le tasi manu, e faalagolago i lona tele, e $ 1-3. O tagata faifaato'aga (Initia) e fa'asa moni lava ona fa'atau sa'o manu i fale'aiga. E tele tagata fa'atau mestizo i maketi, ona fa'atau atu lea o manu i fale'aiga. E sili atu i le 25% tupe maua a le tagata fa'atau mai manu ta'itasi. E taumafai pea Mestizos e faʻatauvaʻa le au faifaatoaga, ma o se tulafono latou te manuia i taimi uma. 

Ole fa'ato'aga sili ona lelei 

O le Kui e le gata o aano o manufasi maualuga. O otaota o manu e mafai ona liua e avea ma fugala'au sili ona lelei. E masani lava ona aoina otaota e fa'asusu ai fanua ma fa'ato'aga. Mo le gaosiga o fetilaisa, e faʻaaogaina anufe mumu. 

E mafai ona e vaʻai i isi faʻataʻitaʻiga i luga o le itulau o le upega tafaʻilagi a A.Savin i le http://polymer.chph.ras.ru/asavin/swinki/msv/msv.htm. 

Tuua se tali